ANZER BALI – ÇELİKHAN TÜTÜNÜ- KOOPERATİFLEŞME VE YÜZSÜZLÜK ÜZERİNE YUMUŞATILARAK YAZILMIŞ BİR YAZI
Türk Kamyon Şoförleri Kooperatifi
Yıllar evvelinden tam da Gebze’den geçerken, gözüm tüm asfaltı boydan boya kaplayan devasa bir afişe ilişmişti. Üzerinde; “Ben Türk Kamyon Şoförünün Kooperatifleşenini Severim. Gebze Türk Kamyon Şoförleri Kooperatifi – Mustafa Kemal Atatürk” yazıyordu.
Kooperatifin tam da Gebze’den geçtiğimiz gün kurulduğu, balonlardan, kurdelalardan, çalınan davul zurnalardan, çekilen halaylardan anlaşılıyordu
İhtimal vermemekle beraber Atatürk gerçekten böyle bir söz söylemiş olabilir mi diye araştırdım, ama “Türk şoförü en asil duyguların insanıdır” vecizesinden başka bir sözüne rastlamadım. Ki bunun da ne kadar gerçek olduğu tartışmalı bir konu biliyorsunuz.
***
Neyse ki konumuz bu değil. Yani konumuz, Gebze Türk Kamyon Şoförlerinin Kooperatifleşmesi değil, Çelikhan tütün üreticilerinin tütünlerini kooperatife satmaya başlayınca ne kazanıp ne kaybedecekleri ile ilgili.
Çelikhan tütün üreticilerinin, yetiştirdikleri tütünü yine kendilerinin kuracağı bir kooperatife satacak olması alay-ı vala ile tütünün serbest olacağı gibi bir müjde ile sunuluyor.
Evet, kooperatif kurulduktan sonra Çelikhan Tütününün satışı gerçekten serbest olacak. Ama Samsat, Besni, Kahta, Denizli, Manisa, Muş, Malatya, Bitlis tütünüyle aynı kategoride değerlendirilerek.
Kooperatifleşmenin Çelikhan Türün üreticileri dışında kimseye zararı bulunmuyor. Düşünün ki, Samsat, Besni, Manisa, Muş tütün üreticileri bile kendi yetiştirdikleri tütünü bile içmiyor.
Onlar dün kilogramını 20 TL’ye sattıkları tütünü bugün yine 20 TL’ye satacaklar. Çünkü tonlarca üretmelerinin önüne hiçbir engel yok.
Ürettikleri tütünün Çelikhan Tütünü gibi içimlik özelliği yok çünkü.
Onların tütünü, Philip Morris (Philsa), Japan Tobacco International (JTI), British American Tobacco (BAT), European Tobacco ve Imperial Tobacco gibi çok uluslu şirketlerin dışında kimsenin işine yaramıyor çünkü.
Çelikhan dışındaki diğer tütün üreticileri Tütün yasası çıktıktan sonra tütünlerini dörtte bir fiyata satmak zorunda kalmayacaklar.
Benzer üreticileri ise tütünlerini Çelikhan Tütünü adı altında pazarlayabiliyorlar ancak.
***
Vergi Değil Deli Dumrul Tarifesi
Çok masum bir istekmiş gibi dile getirilen, “vergisini ödedikten sonra” ifadesi değil bu ilin STK’ları tarafından, sanırım henüz Çelikhan tütün üreticileri tarafından bile tam olarak anlaşılamamıştır.
Vergi dedikleri, ürettiklerinin % 70’dir.
Düne kadar kilogramını 100 TL’ye sattıkları tütünü kooperatif kurulduktan sonra 30 TL’ye bile satamayacaklardır.
Bir önceki yılla aynı parayı kazanmak için bir önceki yılın üç katı tütün yetiştirmek zorunda kalacaklardır ama böyle bir şeyin olması mümkün değil, çünkü Çelikhan’ın tütün kapasitesi, kilosu 1000 TL olsa dahi sınırlıdır.
***
Anzer Köyü - Anzer Balı – Anzer Bal Kooperatifi
Çelikhan Tütünü, Anzer balı gibidir.
Anzer balı Rizenin İkizdere İlçesi Yukarı Anzer Ballıköy yaylasinda ve Aşağı Anzer çiçekli köyü yaylasında sınırlı miktarda üretilir. Kilosu 1000 TL. 500 gramı 500 TL, 250 gramı 250 TL’dir. Fiyatlar ve miktarlar sabittir ve pazarlığa tabi değildir.
Anzer balının bir başka bölgede üretilmesi mümkün değildir, çünkü o çiçekler, o hava, yayla bir başka yerde yoktur.
Ama Türkiye’nin birçok yerinde “Anzer Balı” adı altında sahte bal üretildiği ve uygun fiyata satıldığı ve birçok alıcısının da olduğu bir gerçektir.
Sırf sahte Anzer Balı üretiliyor ya da çeşitli ballar Anzer Balı adı altında pazarlanıyor ya da dağıtımı yapılıyor diye kimse Anzer Balının diğer ballarla bir tutulması yönünde kanun teklifi hazırlamıyor.
Kimse Anzer Balı üreticilerine kooperatife sattığın her dört kilo baldan üç kilosunu bana vereceksin yoksa balını yasaklarım, sattırmam demiyor.
Çünkü Anzer Balının çok uluslu sigara şirketlerine bir zararı yok.
Anzer Köyü halkı, bal üreticileri olarak, Anzer balını belli bir standarta tutmak ve korumak amacıyla 1988 yılında bir araya gelerek “S.S. Anzer Ballıköy Kalkınma Kooperatifi”ni kurmuşlardır. Halihazırda 114 ortağı bulunmaktadır.
***
Bal Gibi Çözüm Önerisi
Özellikli bir ürün için kooperatifleşmenin Türkiye’deki en güzel örneklerinden biri S.S. Anzer Ballıköy Kalkınma Kooperatifi’dir.
Çelikhan tütünü de tıpkı Anzer Balı gibi özellikli bir üründür. Ne Muş’un, ne Bitlis’in, ne Manisa’nın tütününe benzer.
Ne Anzer Balının ne Çelikhan Tütününün Türkiye’de bir benzeri yoktur.
Kaçak Tütün yasasını çıkaranların kafasına çiviyle çakılması gereken mesele budur.
Çelikhan Tütünü kaçak değildir, tohumundan, fidesine, kırımından içimine kadar özbeöz bu toprakların malıdır; yerlidir, millidir.
Kaçak olan yasadışı yollardan Türkiye’ye girişi önlenemeyen tütündür.
Çelikhan Tütünün satılacağı kooperatif de özellikli bir kooperatif olmalıdır; tıpkı Anzer Ballıköy Kalkınma Kooperatifi.
Tütününün fiyatını kurulacak olan kooperatif belirlemeli, Türkiye’nin her tarafına hatta yurt dışına dilediği gibi satabilmelidir.
Anzer Ballıköy Kalkınma Kooperatifinin balına hangi oranda vergi uygulanıyorsa Çelikhan Tütünü için de aynı oran uygulanmalıdır.
Çözüm budur, yapılması gereken de budur.
***
Sen ki koskoca bir Türkiye Cumhuriyetisin; Çelikhan Tütün üreticisinin ancak kendine yeten tütününün vergisi de senden eksik olsun, ne olur yani? Çöker misin, batar mısın, iflas mı edersin?
% 20 gibi makul bir vergi alsan ne kaybedersin?
Sırf Türkiye’ye kaçak tütün girişinin önüne geçilemiyor diye, Çelikhan Tütününü diğer bütün tütünlerle bir tutup, Çelikhan çiftçisinin, emeğini, alın terini, nafakasını, kooperatif adı altında çok uluslu sigara şirketlerine pazarlamak ve bunu bir müjde gibi sunmak ayıptır, günahtır, yazıktır, aymazlıktır.
***
Başkası Adına Utanmak
Bu ilde yaşamaktan değil ama kooperatifleşmeye birlikte kazancının dörtte üçünü yitirecek Çelikhan tütün üreticisini aptal yerine koyup, “vergisini verdikten sonra herkes dilediği gibi tütün ekebilecek” şeklinde toplu açıklamalar yapan bu ilin oda başkanlarıyla aynı ilde yaşamaktan utanç duyuyor insan.
Bir haksızlığın müjde gibi sunulması ya da savunulması haksızlığa uğramaktan daha çok canını acıtıyor insanın.
***
5 Temmuz 2020 Pazar 10.25
