Silifke Yaşam Dergisinde (157-159) Çıkan yazımız:
1872 YILINDA İÇEL (SİLİFKE) SANCAĞI İLE
YÖNETİCİ VE MEMURLARI HAKKINDA GENEL BİLGİ
Değerli okuyucu, Osmanlı idari yapısında idari yapılanma köy, nahiye, kaza, sancak, vilayet
biçiminde idi. Silifke Sancağı 1831 yılından 1918 yılına kadar Adana Vilayetine bağlı olmuştur.
Adana vilayeti zaman zaman kendine bağlı sancak ve kazaların her şeyini kayıt altına aldığı
yayınlayarak önemli bir hizmeti yerine getirmiştir. Hazırlanan bu yıllıklara (salname)
deniliyordu. Adana Vilayet Salnameleri günümüze ışık tutacak ve merak ettiğimiz pek
çok konuda bilgiler barındırmaktadır. Bu sayımızda 1872 yılıyla ilgili bilgileri sunacağım.
Silifke Kazası Cebel, Keşli, Bolacalı ve Silifke Kasabası ile 4 nahiye ve 38 köyden ibarettir. Bunlar İslam ve Hıristiyan 1282 hane ve 4006 nüfusu barındırmaktadır. Silifke kasabasında büyük evliyalardan Tevekkül Sultan ve Mukaddem Dede medfundur. Tarihi eser olarak kasabanın sağ tarafında büyük bir kale ve iki han, bir hamam, bir medrese, dört cami, altı mescit ve iki kilise vardır. İskelesi Taşucu tabir olunan mahalde kasabaya bir buçuk saat mesafededir.
Sancağın merkezi Silifke Kasabası olup bu kasaba ile adı geçen iskelede 150 kadar dükkân ve mağaza vardır. Arazisi geniş ve her türlü ziraat ve çiftçiliğe elverişli olup şimdilik arpa, buğday, tütün, pamuk, fasulye, karpuz ve susam yetiştirilip, Kıbrıs ve Karaman taraflarına götürülür.
Silifke Kasabasının önünde Ermenek ve Mut’tan gelen Göksu nehri Silifke’ye üç saat mesafede denize dökülür. Bunun üzerinde kasabanın doğusunda yedi gözlü bir köprü vardır. Kasabaya bağlı nahiyelerde haylice zeytin ağaçları da vardır. Keşli ve Bolacalı aşiretlerinde yünden kilim, çul ve çuval ve iplikten bez imal edilir. Çarşısında demirci, tüfekçi ve saraç esnafları olup yaptıkları ve ürettikleri malzeme kaza içerisinde satılmaktadır. Silifke kazasında dört yüz iki aşiret hanesi iskân edilmiştir. Cebel nahiyesinde Tekfur adlı mevkide yirmi bin dönüm miktarı boş arazi olup baş tarafında, üç adam beli miktarı bir su çıkmaktadır.
İçel dahilinde Çarşamba günleri Ermenek Kasabasında, Pazartesi günleri Yağda Nahiyesinde, Cuma Günleri Anay köyünde ve Silifke kasabasında Pazar kurulmaktadır diye genel bilgi verildikten sonra yöneticiler ve ayrıntılar şöyle idi:
O yıllarda Silifke Sancak mutasarrıfı (sancaklarda vali yetkisindeki görevli) Saniye mütemayizi (o dönemde Albaya denk sivil aşama) Mustafa Ziya Efendi idi.
Mutasarrıf naibi (vekili) Kuzattan (şeriat adına hüküm verecek hâkimlerden) Mustafa Besim Efendi idi.
Müftü Abdullah Efendi, Muhasebeci Tahir Efendi, Tahrirat müdürü Ademi Efendi idi.
İdare Meclisinin Reisi Mutasarrıf Mustafa Ziya Efendi,
Tabii üyeleri Naib Mustafa Besim Efendi, Müftü Abdullah Efendi, Muhasebeci Tahir Efendi, Evkaf muhasebecisi. . . . . . . . . . . . ., Tahrirat müdürü Ademi Efendi idi.
Seçilmiş üyeler: Mahmud Bey, Hacı Ali Efendi, Yusuf Efendi, Mahil Ağa,
Kâtip Münci Efendi, Mukayyid de Ali Rıza Efendi idi.
Hukuk ve Cinayet Temyiz Meclisi reisi Naib Mustafa Besim Efendi
Mümeyizler (mahkeme üyeleri) Mustafa Efendi, Hacı Hüseyin Efendi, Halil Efendi, Ahmet Efendi, Mehmet Ağa, Bagos Efendi,
Başkâtip Mehmet Zühdü Efendi, Mukayyıd Abdullah Hulusi Efendi, Yardımcısı Mustafa Münip Efendi idi.
Ticaret Mahkemesinin Reisi Osman Efendi, azaları Hacı Süleyman Ağa ve Diğer Haci Agop Ağa ile Kâtip Hasan Efendi idi.
İçel Sancağı Muhasebe Kaleminde; Masarifat Kâtibi Mahmud Fehmi Efendi, Varidat Kâtibi Mahmut Hamdi Efendi, Birinci refik Ahmed Mazhar Efendi, İkinci Refik Bedros Efendi, Sandık Emini Yorgi Efendi, Beytül Mal Memuru Osman Sabit Efendi görev yapıyordu.
İçel (Silifke) Sancak Tahrirat Kalemi; Müsevvid (ilk yazıyı yazan) Ali Rıza Efendi, Mübeyyiz (İlk yazıyı temize çeken) Hacı Mehmed Bey ve Mustafa Efendi, Mukayyıd (kayıt memuru) Bagos Efendi’den oluşuyordu.
İçel (Silifke) Belediye Reisi Evkaf Muhasebecisi Ebubekir Efendi idi.
Belediye Azaları: Hacı Hasan Ağa, Mütekaid Yüzbaşı İbrahim Ağa, Ali Ağa, Mahmud Efendi, Bedos Ağa, Haci Bedros Ağa olup Kâtip ve Sandık Emini olarak bMustafa Efendi Görev yapıyordu.
İçel (Silifke) Sancağı Tahrir-i Emlak Memurları: Memur Ahmet Kemal Efendi, Refakat Kâtibi Hasan Efendi, Mukayyıd Hacı Mehmed Efendi, diğeri Abdullah Efendi idi.
İçel (Silifke) Sancağı Arazi Memurları: Defter-i Hakani Memuru Mustafa Efendi, Yoklama Memuru Süleyman Efendi, Birinci Kâtip Mahmud Efendi, İkinci Kâtip Abdurahman Efendi, Yoklama Kâtibi Ahmed Efendi, Diğer Kâtip Ahmed Efendiydi.
İçel Telgraf Müdürü olarak Osman Efendi, Silifke Telgraf Müdürü olarak da Mustafa Efendi görev yapmakta idi.
Silifke Karantina Memuru Hasan Efendi isimli zattı.
Silifke Liman Reisi Hüseyin Ağa idi.
Silifke Rüsumat Memuru Mustafa Efendi, katipleri Mustafa Efendi ve Hasan Efendi, Sandık Emini Hasan Efendi idi.
İçel Evkaf Muhasebecisi olarak Bekir Cemal Efendi ve kâtibi Zenelabidin Efendi görev yapıyordu.
İçel genelinde varidat-ı müteferrika, Ağnam rüsumu, Â’şar, asker bedelleri ve vergi geliri adı altında beş vergi kaleminden toplam Altı milyon iki yüz doksan beş bin seksen üç (6.295.083) kuruş vergi toplanıyordu.
İçel vilayetinin toplam masarifatı (gideri) sekiz yüz seksen dokuz bin dört yüz on beş (889.415) kuruştu.
Silifke Menafi Sandığının sermayesi Elli dokuz bin yedi yüz otuz bir (59.731) kuruştu. Bilindiği gibi bu sandıklar 1888 yılında kurulan Ziraat Bankasının temelini oluşturmuştur.
İçel Rüştiye Mektebinde (Orta okulunda) Abdullah Hulusi Efendi ve İdris Efendi Öğretmen olarak görev yapıyordu.
Gülnar Tapu Kâtibi; Hacı Hüseyin Efendi
Anamur Tapu Kâtibi: Mehmed Efendi
Ermenek Tapu Kâtibi. Mustafa Efendi
Mut Tapu Kâtibi Süleyman Efendi idi.
İçel (Silifke) Sancağında Bolacalı Nahiyesi Müdürü: Şerif Efendi, Kâtibi Abdulkerim Efendi, Ayaş Nahiyesi Müdürü: Hasan Efendi, Kâtibi Hacı Abdullah Efendi, Yağda Nahiyesi Müdürü: Abdullah Bey, Kâtibi olarak da Osman Efendi görev yapıyordu.
Kaynak: 1872 yılına ait Adana Vilayet Salnamesi
